Sinagoge

Jevreji su se u Bečeju naselili u XVIII veku. Rabin Veber je živeo u mestu već 1800. godine a 1817.ie u Bečeju već bilo jevrejske škole. Podaci govore da su u mestu 1838. godine radila dva učitelja. Do izgradnje nove sinagoge, molitveni dom se nalazio u Glavnoj ulici, otprilke na mestu sadašnje stambene zgrade pored suda. Nova velika sinagoga je sagrađena 1883. godine kada je u Bečeju živelo 676 Jevreja, a darođavac je bio baron Jožef Frojnd. Bila je to skladna zgrada koja je nosila elemente više stilova te je tipično delo sa stilskim odlikama istoricizma. Sinagoga je bila ukras grada. U prizemlju su bila sedišta za muškarce, dok su.žene bile smeštene na galerijama. Zgrada ie, shodno tadašnjim propisima, bila uvučena nekoliko metara sa ulice, imala ogradu od kovanog gvožđa. Odmah do sinagoge nalazila se kuća sa kantorovim stanom. U periodu između dva rata, kantori su bili Samuel Rafael, Senfeld ו Mor Heršković. Poslednji kantor je bio Samuel Rafael. Zgrada sinagoge je prodata, a grad Bečej ju je bez razloga porušio godine 1962. i time lišio Bečej jedne lepe i vredne zgrade koja je mogla služiti u kulturne svrhe. Nakon rušenja sinagoge, Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu predate su: jedna Tora, preostali zapisnici i knjige.

Jevreji su se u Bačkom Gradištu naselili krajem XVIII veka. Godine 1813. ih je bilo 15, a 1826. taj se broj popeo na 108, da bi 1880. godine u mestu živeo 181 Jevrejin. Sinagoga u Bačkom Gradištu Nova sinagoga je podignuta u Velikom sokaku, pored jevrejske osnovne škole, uvučena sa uličnog fronta i ograđena ogradom od kovanog gvožđa i punom gvozdenom kapijom i kapijom za vernike. U dvorištu se nalazila kuća u kojoj je stanovao kantor, a učitelj ie imao stan u školskoj zgradi. Zgrada škole je visokoparterna kuca izgrađena u stilu iednostavne varijante ranog istoricizma. U školi je 1908. godine učio 31 učenik, a poslednji učitelj, Mavro Fan, preselio se u Novi Sad 1926. godine. Za vreme nereda prilikom raspada Austrougarske monarhije, 1918. godine, Jevreji su bili maltretirani i pljačkam, tako da su se u velikom broju preselili u obližnje gradove. Tako se njihov broj u Bačkom Gradištu smanjio, pa je Savez jevrejskih opština Kraljevine Jugoslavije 13.1.1937. godine ukinuo Jevrejsku opštinu u Bačkom Gradištu (Sl. list Saveza jevrejskih opština Jugoslaviie, br. 3/13.1 19375. Ža vreme gradnje sinagoge kantor je bio Jakob Hercog, a poslednji, Šandor Pilišer, ubijen je u Holokaustu. Zgrada sinagoge je prodata i konačno porušena 1955. godine.

Literatura: Goran Levi, Sinagoge u Vojvodini kojih više nema, Grafotehnika Novi Sad 2016.

Ima podataka da je u Bačkom Petrovom Selu bilo Jevreja već 1526. godine, pored Turaka, Srba, Cincara i Grka. Jevreji su se tu naselili posle turske dominacije 1760. godine. Jevrejska zajednica je bila veoma pobožna i tu ie bilo uporište ortodoksizma u Vojvodini. Osim u ievreiskoj osnovnoj školi, nastava se odvijala i u verskoj školi poznatoj kao "ješiva". Sinagoga u Bačkom Petrovom Selu Od prvih dana postojanja zajednice, tu je bila i prostoriia za održavanie verskih obreda. Prva sinagoga je izgrađena 1854. godine a druga 1905. godine kada je zajednica brojala 396 pripadnika. PostojaTe su dve sinagoge: jedna veća i jedna omanja, nalik na stambenu zgradu. Deo članstva Jevrejske opštine nije bio zadovoljan zbog zahteva da se poštuju previše strogi verski propisi, izdvojili su se oni pobožniji i održavali verske obrede u toj manjoj sinagogi. Nova sinagoga je gotovo kvadratne osnove, ima pet visokih polukružno konstruisanih prozora sa obe strane, zastakljene vitražom, sa četvorovodnim krovom, masivnog volumena, nad čijim se dvorišnim uglom uzdizala kula kružnog preseka, sa plićim kalotom. Pored sinagoge, na istom građevinskom prostoru, nalazio se stan za rabina i kantora, zatim ritualno kupatilo, kao i klaonica živine. Godine 1930. kantor je bio Lipot Polak, a godine 1944. zabeleženo je ime poslednjeg kantora: Salamona Pragera.

Literatura: Goran Levi, Sinagoge u Vojvodini kojih više nema, Grafotehnika Novi Sad 2016.