PM1

PM1 je skraćenica koja se obično koristi za označavanje čestica zagađenja vazduha prečnika manjeg od 1 mikrometra (µm). Ove čestice su toliko male da mogu lako da uđu duboko u pluća i čak pređu u krvotok, što ih čini opasnim za zdravlje ljudi.

Karakteristike PM1 čestica:

1. Veličina: Prečnik manji od 1 µm.

2. Izvori:

   • Izduvni gasovi vozila.

   • Industrijski procesi.

   • Sagorevanje fosilnih goriva (ugalj, nafta, gas).

   • Prirodni izvori poput vulkanskih erupcija ili šumskih požara.

3. Uticaj na zdravlje:

   • Problemi s disanjem.

   • Pogoršanje postojećih plućnih i srčanih bolesti.

   • Potencijalno povećanje rizika od raka.

4. Efekti na životnu sredinu:

   • Smanjenje vidljivosti.

   • Oštećenje ekosistema i biljaka.

Praćenje PM1 čestica postaje sve važnije u urbanim sredinama, jer su ove čestice još opasnije od većih čestica poput PM2.5 i PM10 zbog svoje sposobnosti da prodru dublje u organizam.

Izvor Chat GP

Šta su to PM2.5 čestice i zašto se mere?

Jedan od vodećih uzroka preuranjene smrti u svetu jeste upravo aerozagađenje, a od svih polutanata u korelaciju su upravo dovedene PM2.5 čestice i upravo njih ćete videti u proračunima raznih indeksa o kvalitetu vazduha. PM2.5 se odnosi na atmosferske čestice (PM) koje imaju prečnik manji od 2,5 mikrometra, što je oko 3% prečnika ljudske dlake. Obično napisane kao PM2.5, čestice u ovoj kategoriji su toliko male da ih je moguće detektirati samo elektronskim mikroskopom.

PM10 čestice su takođe suspendovane čestice koje su štetne, samo su većeg prečnika – 10 mikrometara. PM2.5 su još finije i ulaze dublje u organizam, dok PM10 recimo mogu da budu filtrirane od strane dlaka u nosu, one manje su sposobne da prođu nos i grlo, pa preko alveola mogu da prođu ćelijsku membranu i da pređu u krvotok.

Koji su izvori PM2.5 čestica?

Ove male čestice su definisane po veličini ali mogu biti sačinjene od stotinu raličitih hemikalija. Mogu doći iz različitih izvora kao što su industrijska sagorevanja, sagorevanje grejnih materija, sitna priašina sa gradilišta, prirodni požar, izduvni gasovi… Neki partikli iz atomosfere su rezultat kompleksnih odnosa izmedju sumpor-dioksida, azot-monoksida, koji su polutanti emitovani iz termoelektrana.

Koja količina PM2.5 čestica nije štetna?

U suštini, svaka količina PM2.5 čestica je štetna. Svaka čestica koja uđe u naše telo pravi jedno mikrooštećenje na našim organima. Pošto je praktično nemoguće biti izložen količini od 0 PM2.5 čestica, Svetska zdravstvena organizacija propisala je da je maksimalna prosečna dnevna količina kojoj pojedinac treba da bude izložen  – 10.

Kako se mere PM2.5 čestice?

PM2.5 čestice se mogu meriti satelitski, što ima prednost kod mesta gde ne postoje merači, ali zvanični podaci se dobijaju iz mernih uređaja koji rade na principu BAM tehnologije, odnosno na principu takozvanog beta-prigušenja. Postoje i mobilni odnosno portabl merači koji rade na principu optičkog senzora i laserskog snopa koji meri lake rasprsle čestice koje prolaze kroz laserski snop. Iako nisu izuzetno precizni kao skupi BAM monitori, većina mobilnih merača sa određenom tolerancijom pokazuju stvarno stanje PM2.5 zagađenja.

Da li su i druge zagađujuće materije štetne?

Iako su PM2.5 čestice u glavnom fokusu, i ostale materije u opasnim koncentracijama štete našem zdravlju

Sumpor-dioksid (SO2) –  Velika količina sumpornih jedinjenja oslobađa se sagorevanjem pri proizvodnji energije, topljenjem ruda metala koje sadrže sumpor, kao i iz industrije celuloze i hartije, gde se oslobađaju velike količine vodonik-sulfida. Sumporni oksidi, naročito kada se emituju u vazduh zajedno sa čađi, u prisustvu vodene pare dovode do formiranja toksične magle (smoga) koja prouzokuje oštećenje plućnog parenhima.

Azotni oksidi (NOx) – nastaju pri radu elektrana i motornih vozila koje za svoj rad koriste tečno gorivo, pri čemu se stvara visoka temperatura, što izaziva reakciju između kiseonika i azota iz vazduha i proizvod je azotni oksidi. Azot dioksid može da se veže za hemoglobin pri čemu se stvara oksiazohemoglobin koji onemogućava osnovnu funkciju hemoglobina – prenos kiseonika.
Jedinjenja azota se danas ubrajaju u grupu vodećih karcinogena pluća, želuca i mokraćne bešike.

PM10 čestice – takođe se smatraju opasnim kao i PM2.5 i ako ne prodiru toliko duboko u organizam i dalje mogu da izazovu i pogoršaju razne probleme respiratornog trakta.

Prizemni ozon – Formira se u nižim slojevima atmosfere u prisustvu azotnih oksida, ugljovodonika i isparljivih organskih jedinjenja. Povišene koncentracije prizemnog ozona se najčešće javljaju u gradovima sa velikim intenzitetom saobraćaja.

Ugljen-monoksid (CO) – gas koji nastaje kao produkt nepotpunog sagorevanja ugljenika iz organskih materija, najviše u domaćinstvima, industriji i saobraćaju. On se 300 puta brže vezuje za hemoglobin od kiseonika i kao takav obustavlja razmenu gasova i dovod kiseonika u mozak što kao krajnji efekat ima hipoksiju i smrt.

Dioksini i furani – nastaju kao nusproizvodi zapaljene gume, plastike i drugih industrijskih materija. Oni su karcinogeni i kao takvi predstavljaju jedne od najzastupljenijih ekološkoh zagađivača za koje postoje zakonske norme. Dovode i do pojave autoimunih bolesti kao sto su hašimoto, reumatoidni artritis, dijabetes. Jako male doze su potrebne da čovek oboli, metaforički objašnjeno – kao kockica šećera u odnosu na fudbalski teren.

Izvor: Ekostraža